Fazla mesai alacağı davaları, işçinin haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmasının ücret karşılığının ödenmemesi durumunda açtığı iş hukuku davalarıdır. Türk iş mevzuatı, işçilerin fazla çalıştırılmasını belirli sınır ve koşullara bağlamış, işverenin bu sınırları aşması halinde ek ücret ödeme zorunluluğu getirmiştir. Avukat Demirhan Altunkaya Hukuk Bürosu olarak, işçilerin yasal çalışma sürelerinin korunması ve hak ettikleri ücretin eksiksiz alınması için dava sürecinin her aşamasında profesyonel destek sağlıyoruz.
Fazla Mesai Kavramının Hukuki Dayanağı
Fazla mesai, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesi uyarınca haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Bu çalışmaların ücretinin, normal saat ücretinin yüzde 50 fazlasıyla ödenmesi zorunludur. Ayrıca işçinin rızası olmadan fazla mesai yaptırılması mümkün değildir.
Fazla Çalışma Türleri
Her fazla çalışma türü farklı değerlendirilir; bu nedenle dava öncesi doğru tespit önemlidir.
Fazla Çalışma Türleri
İş Kanunu’na göre fazla çalışma üç temel başlık altında incelenir. Her türün koşulları, işverenin yükümlülüğünü ve işçinin talep edebileceği fazla mesai alacağını belirler.
| Fazla Çalışma Türü | Tanımı | Hukuki Özellik |
|---|---|---|
| Normal Fazla Çalışma | Haftalık 45 saatin üzerinde yapılan düzenli çalışmalardır. Genellikle işin yoğunluğu nedeniyle yapılır. | Her saat için normal ücretin %50 fazlası ödenir. İşçinin rızası alınmalıdır. |
| Zorunlu Fazla Çalışma | Acil ve beklenmedik durumlarda, işin durmasının kamu veya iş güvenliği açısından risk oluşturduğu hallerde yapılan çalışmadır. | İşçinin onayı aranmaksızın yapılabilir ancak işveren, bu çalışmanın zorunluluğunu belgelemelidir. |
| Telafi Çalışması | İşin geçici durması veya zorlayıcı nedenlerle çalışılamayan sürelerin daha sonra telafi edilmesi için yapılan çalışmalardır. | Telafi çalışması fazla mesai sayılmaz; günde 11 saati aşamaz ve ücret farkı doğurmaz. |
Normal Fazla Çalışma
Haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalardır. Her fazla saat için normal ücretin %50 fazlası ödenir ve işçinin onayı alınmalıdır.
Zorunlu Fazla Çalışma
Acil veya beklenmedik durumlarda yapılan çalışmalardır. İşveren zorunluluğu belgelemek şartıyla işçiden onay almadan uygulayabilir.
Telafi Çalışması
İşin geçici durması nedeniyle yapılamayan çalışmaların daha sonra tamamlanmasıdır. Günde 11 saati aşamaz ve fazla mesai sayılmaz.
Fazla Mesai Alacağı Davası Nasıl Açılır?
Fazla mesai alacağı davaları, işverenin fazla çalışma ücretini ödememesi halinde işçi tarafından açılır. Dava, öncelikle zorunlu arabuluculuk aşamasından geçer. Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesinde dava açılır.
Yetkili Mahkeme
Dava, işçinin fiilen çalıştığı yer iş mahkemesinde veya işverenin merkezinin bulunduğu yerde açılabilir. Bu, işçinin ikametinden bağımsız bir yetki kuralıdır.
Fazla Mesai Ücretinin Hesaplanması
Fazla mesai ücretinin hesaplanmasında işçinin saatlik brüt ücreti temel alınır. Her fazla saat, normal saat ücretinin %50 fazlası olarak hesaplanır. Aşağıda temel formül verilmiştir:
Fazla Mesai Ücreti = (Brüt Ücret / 225) × 1,5 × Fazla Çalışılan Saat Sayısı
Buradaki 225, aylık ortalama çalışma saatini ifade eder. Fazla mesai saatleri doğru hesaplanmadığında tazminat tutarı eksik ya da hatalı çıkabilir.
Örnek Hesaplama
Brüt ücreti 20.000 TL olan ve ayda 20 saat fazla mesai yapan bir işçinin alacağı:
(20.000 / 225) × 1,5 × 20 = 2.666 TL fazla mesai ücretidir. Bu tutar ödenmemişse dava yoluna gidilebilir.
Fazla Mesai Alacağı Davalarında İspat
Davacı işçi, fazla çalıştığını ve karşılığını alamadığını ispatlamakla yükümlüdür. İspat aracı olarak bordrolar, işyeri kayıtları, tanık beyanları, kart giriş çıkış belgeleri ve e-postalar kullanılabilir.
Delil Olarak Kullanılabilecek Belgeler
İşverenin imzalı bordrolarında fazla mesai ödemesi görünüyorsa, işçi bu durumu ancak yazılı delille çürütebilir.
- Puantaj kayıtları veya vardiya çizelgeleri,
- İşyeri kamera kayıtları,
- E-posta veya mesajlaşma kayıtları,
- Tanık beyanları.
Fazla Mesai Alacağı Davalarında Zamanaşımı Süresi
İş Kanunu gereğince fazla mesai alacağı 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Zamanaşımı süresi dolduğunda alacak hakkı kaybolur.
Zamanaşımı Hesabı
Örneğin, 2021 yılında sona eren bir iş sözleşmesinde fazla mesai ücreti talebi 2026 yılına kadar ileri sürülebilir. Süre, arabuluculuk başvurusu ile kesilir ve dava açıldığında yeniden işlemeye başlar.
Fazla Mesai Alacağı Davalarında Faiz Uygulaması
Mahkeme, işçiye ödenmeyen fazla mesai ücretinin fesih tarihinden itibaren mevduata uygulanan en yüksek faizle birlikte ödenmesine karar verebilir. Faiz, hem alacağın güncelliğini korur hem de işvereni zamanında ödeme yapmaya teşvik eder.
İşçinin Fazla Mesai Yapmaya Zorlanması
İş Kanunu, işçiye yılda en fazla 270 saat fazla çalışma yaptırılabileceğini düzenlemiştir. İşveren bu sınırı aşarsa idari para cezası ile karşılaşabilir. Ayrıca işçinin onayı olmadan fazla mesai yaptırılması hukuka aykırıdır.
İşçinin Rızası Olmadan Fazla Çalışma
İşçinin açık rızası olmadan yapılan fazla çalışmalar, geçersizdir ve işçi dilerse bu nedenle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Bu durumda hem kıdem tazminatı hem de fazla mesai alacağı davası gündeme gelir.
Fazla Mesai Alacağı Davalarında Tanık Beyanlarının Önemi
Tanık beyanları, fazla çalışma süresinin ispatında büyük önem taşır. Aynı işyerinde çalışan veya çalışma düzenine tanıklık eden kişiler, işçinin iddiasını destekleyebilir. Ancak mahkeme, tanık beyanlarını bordro kayıtlarıyla birlikte değerlendirir.
Tanıkların Güvenirliği
Tanıkların beyanları, samimi, tutarlı ve doğrudan gözleme dayalı olmalıdır. Yargıtay kararlarında, tanık beyanlarının bordro kayıtlarıyla uyumlu olması halinde delil değeri daha yüksektir.
İşverenin Savunması ve İtiraz Hakları
İşveren, fazla mesai ücretlerinin bordrolarda yer aldığını veya ücretin fazla çalışmayı da kapsadığını savunabilir. Ancak bu savunma, işçinin imzasının sahte olması veya bordronun gerçeği yansıtmaması halinde geçerliliğini yitirir.
Bordroda Fazla Mesai Görünüyorsa
İmzalı bordrolarda fazla mesai tahakkuku varsa, işçi bunun ödenmediğini ispatlamakla yükümlüdür. Aksi hâlde mahkeme, ödenmiş kabul eder. Bu nedenle bordro incelemesi dava öncesi aşamada dikkatle yapılmalıdır.
Fazla Mesai Alacağı Davalarında Bilirkişi İncelemesi
Fazla mesai alacağı miktarının tespitinde bilirkişi raporu belirleyici rol oynar. Bilirkişi, çalışma süresini, bordroları ve tanık beyanlarını değerlendirerek işçinin hak ettiği tutarı hesaplar. Rapora itiraz edilebilir ve ek rapor talep edilebilir.
Bilirkişi Hesaplamasında Dikkate Alınan Unsurlar
Fazla mesai alacağı davalarında bilirkişi, işçinin fiili çalışma düzenini, bordrolarını ve tatil günlerini analiz ederek doğru hesaplamayı yapar. Aşağıdaki unsurlar her bilirkişi raporunda temel alınır.
| Kriter | Açıklama | Hukuki Önemi |
|---|---|---|
| Haftalık Çalışma Süresi | İşçinin haftalık fiili çalışma süresi 45 saati aşıyorsa fazla mesai oluşur. | Bordrolardaki tahakkuk ile fiili süre karşılaştırılarak fark hesaplanır. |
| Resmî Tatil ve Hafta Sonu Çalışmaları | Tatil veya pazar günlerinde yapılan çalışmalar ek mesai sayılır. | Yargıtay kararlarına göre bu günlerde çalışma ispatlanırsa ayrıca ücret ödenir. |
| Yıllık İzin Dönemleri | İzinli olunan günlerde fazla çalışma varsayımı yapılamaz. | Bilirkişi, izin tarihlerini bordro ve SGK kayıtlarıyla doğrular. |
| Ücret Bordrosundaki Tahakkuklar | Fazla mesai ödemesi bordroda yer alıyorsa, işçinin bu ödemeyi alıp almadığı araştırılır. | Bordroda imza varsa ödeme yapılmış sayılır; aksi halde yazılı delil aranır. |
Haftalık Çalışma Süresi
45 saatin üzerindeki her çalışma fazla mesai sayılır. Bordrolar ve fiili süre karşılaştırılarak fark belirlenir.
Resmî Tatil ve Hafta Sonu Çalışmaları
Tatil günlerinde yapılan çalışmalar ek ücret doğurur. Yargıtay kararları bu ücretin ayrıca ödenmesi gerektiğini kabul eder.
Yıllık İzin Dönemleri
İzinli olunan günlerde fazla mesai hesabı yapılamaz. Bilirkişi izin tarihlerini bordro ve SGK kayıtlarından kontrol eder.
Ücret Bordrosundaki Tahakkuklar
Fazla mesai ödemesi bordroda görünüyorsa, işçinin bunu alıp almadığı incelenir. İmzalı bordro ödeme karinesi doğurur.
Avukat Desteğinin Önemi
Avukat Demirhan Altunkaya Hukuk Bürosu, fazla mesai alacağı davalarında hem işçi hem de işveren tarafına hukuki danışmanlık sağlar. Her dosya, işin niteliğine, delil durumuna ve çalışma düzenine göre ayrı değerlendirilmektedir. Profesyonel temsil, hatalı hesaplamaların ve hak kayıplarının önüne geçilmesini sağlar.
Dava Stratejisi ve Danışmanlık
Fazla mesai davalarında stratejik bir yaklaşım, doğru delil sunumu ve Yargıtay içtihatlarının dikkate alınması davanın sonucunu doğrudan etkiler. Bu nedenle sürecin uzman avukatlarca yürütülmesi önerilir.
Sonuç
Fazla mesai alacağı davaları, işçinin emeğinin karşılığını talep ettiği en önemli dava türlerinden biridir. İşverenin, işçinin fazla çalışmalarını belgelememesi veya ücretini ödememesi durumunda yasal süreç başlatılabilir. Dava öncesinde belgelerin hazırlanması, tanıkların belirlenmesi ve arabuluculuk sürecinin dikkatle yürütülmesi gereklidir. Avukat Demirhan Altunkaya Hukuk Bürosu, müvekkillerine bu süreçte kapsamlı hukuki destek sağlayarak hak kayıplarını önlemeyi amaçlamaktadır.
Sık Sorulan Sorular – Fazla Mesai Alacağı Davaları
Fazla mesai alacağı davaları hakkında en çok merak edilen konular, işçilerin haklarını korumak ve dava sürecine hazırlıklı olmak açısından büyük önem taşır. Aşağıda, 2026 yılı itibarıyla güncel mevzuata göre en sık sorulan sorulara kapsamlı yanıtlar bulabilirsiniz.
Fazla mesai davası geriye dönük kaç yıl sürer?
Fazla mesai davası, iş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde açılabilir. Dava süresi ise genellikle 6 ila 12 ay arasında değişir. Ancak bilirkişi incelemesi veya tanık sayısına göre süreç uzayabilir.
Fazla mesai ücretini alamayan işçi ne yapmalı?
İşçi öncelikle zorunlu arabuluculuğa başvurmalı ve anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesinde dava açmalıdır. Arabuluculukta tutanak düzenlenmesi, dava sürecinde ispat açısından önemlidir. Bu aşamada ücret bordroları, vardiya listeleri ve tanık beyanları kullanılabilir.
Fazla mesai alacağı nasıl ispatlanır?
İspat yükü işçiye aittir. Puantaj kayıtları, elektronik giriş-çıkış belgeleri, e-postalar, vardiya çizelgeleri ve tanık beyanları mahkeme tarafından dikkate alınır. Ayrıca bordrolarda fazla mesai tahakkuku yoksa işçi bu durumu belge ve tanıklarla kanıtlayabilir.
Geçmişe dönük fazla mesai nasıl alınır?
İşçi, geçmişe dönük ödenmeyen fazla mesai ücretlerini dava yoluyla talep edebilir. Mahkeme, 5 yıllık süre içinde yapılan fazla çalışmaların ücretini hesaplar ve yasal faizle birlikte hükmeder. Ancak daha eski dönemler zamanaşımına uğrar.
Fazla mesai ödememek işveren için ceza gerektirir mi?
Evet. Fazla mesai ücretini ödemeyen işverene idari para cezası uygulanır ve ayrıca işçi tarafından tazminat davası açılabilir. Bu ceza, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı denetimleri kapsamında uygulanmaktadır.
Fazla mesai alacağı davası ne kadar sürer?
Fazla mesai alacağı davaları ortalama olarak 8 ila 14 ay arasında sonuçlanır. Süre; delil durumuna, bilirkişi raporuna ve mahkemenin yoğunluğuna göre değişir. Arabuluculuk aşamasında anlaşma sağlanırsa bu süre birkaç haftaya kadar düşebilir.
Mesai ücreti vermeyen işveren nereye şikayet edilir?
İşçi, öncelikle arabulucuya başvurduktan sonra iş mahkemesine dava açabilir. Ayrıca ALO 170 hattı üzerinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na da şikayette bulunulabilir. Denetim sonucunda işverene idari yaptırım uygulanabilir.
Fazla mesai yaptığımı nasıl kanıtlayabilirim?
İşçi, mesai giriş-çıkış kartları, elektronik kayıtlar, e-posta yazışmaları ve tanık beyanlarıyla fazla çalışmasını kanıtlayabilir. Ayrıca bordrolarda fazla mesai ödemesi görünmüyorsa, bu durum işçi lehine yorumlanabilir. Mahkeme tüm delilleri birlikte değerlendirir.
Fazla mesai alacağı davasında zamanaşımı ne kadardır?
4857 sayılı İş Kanunu’na göre fazla mesai alacağı için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. Arabuluculuk başvurusu yapılması, zamanaşımı süresini keser ve dava açıldığında süre yeniden işlemeye başlar.
Fazla mesai 270 saati aşarsa ne olur?
Yasal olarak bir işçiye yılda en fazla 270 saat fazla mesai yaptırılabilir. Bu sınırın aşılması durumunda, işveren idari para cezası ödemek zorundadır. Ayrıca işçi, fazla çalıştırıldığı süreler için ek ücret talep etme hakkına sahiptir.
Fazla mesai davası nasıl açılır?
İşçi, öncelikle arabuluculuk sürecine başvurur ve anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesinde dava açar. Dava dilekçesinde fazla mesai süresi, ücreti, bordrolar ve tanıklar belirtilmelidir. Mahkeme, deliller doğrultusunda bilirkişi incelemesi yaparak sonuca ulaşır.
Geriye dönük mesai ücreti alınabilir mi?
Evet, işçi son 5 yıl içindeki fazla çalışma ücretlerini dava yoluyla alabilir. Mahkeme, belgeler ve tanık ifadeleriyle fazla mesai süresini tespit ederek ödenmeyen ücretleri yasal faizle birlikte hükmeder. Zamanaşımı süresine dikkat edilmelidir.
SGK geriye dönük fazla mesai incelemesi yapabilir mi?
SGK, işyeri denetimleri sırasında işçilerin fiili çalışma sürelerini inceleyebilir. Bu inceleme, bildirilen sigorta günleri ile fiili çalışma saatleri arasındaki farkın tespiti açısından önemlidir. Gerekirse işveren hakkında idari işlem uygulanabilir.
Fazla mesai belirsiz alacak davası olarak açılabilir mi?
Evet, işçi fazla mesai ücretinin tam tutarını belirleyemiyorsa belirsiz alacak davası açabilir. Bu davada, bilirkişi hesaplaması sonrasında talep miktarı netleşir. Böylece işçi eksik alacak riskine karşı korunmuş olur.
Fazla mesai alacağı davalarında kimler tazminat alabilir?
Belirsiz süreli sözleşme ile çalışan, haftalık 45 saatin üzerinde çalıştığı halde fazla mesai ücreti ödenmeyen tüm işçiler bu davayı açabilir. Ancak iş sözleşmesinde fazla mesainin ücrete dahil olduğu belirtilmişse, bu durum sözleşme koşullarına göre değerlendirilir.